Polski system prawny w obliczu rosnącego zagrożenia związanego z praniem pieniędzy oraz finansowaniem terroryzmu, nakłada na przedsiębiorców szereg obowiązków mających na celu przeciwdziałanie tym niebezpieczeństwom. Główne regulacje w tym zakresie zawarte są w Ustawie o przeciwdziałaniu praniu pieniędzy oraz finansowaniu terroryzmu (tzw. Ustawa AML), której treść jest konsekwencją implementacji stosownych unijnych dyrektyw. Celem niniejszego artykułu jest omówienie kluczowych obowiązków, które przedsiębiorcy będą musieli realizować zgodnie z nowymi regulacjami unijnymi w tym zakresie.
Ujednolicenie stosowania przepisów mających na celu przeciwdziałanie praniu pieniędzy i finansowaniu terroryzmu
Jak już wspomniano, obecny kształt Ustawy AML jest wynikiem implementacji do polskiego porządku prawnego unijnych dyrektyw, takich jak Dyrektywa 2018/843 (tzw. Dyrektywa AML V) oraz Dyrektywa 2018/1673 (tzw. Dyrektywa AML VI). Tym samym, na poziomie unijnym regulacje dotyczące przeciwdziałania praniu pieniędzy (AML) były początkowo przyjmowane właśnie w formie dyrektyw, które następnie musiały być implementowane do krajowych porządków prawnych. Takie rozwiązanie często prowadziło do rozbieżności w podejściu poszczególnych państw członkowskich, co skutkowało lukami w procesach oraz obniżeniem ich efektywności.
W odpowiedzi na te problemy unijny legislator zdecydował, że formą zapewniającą większą jednolitość stosowania przepisów w ujęciu unijnym będzie forma rozporządzenia, które jest bezpośrednio stosowane. Efektem tych zmian jest rozporządzenie Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) 2024/1624 z dnia 31 maja 2024 r. w sprawie zapobiegania wykorzystywaniu systemu finansowego do prania pieniędzy lub finansowania terroryzmu (Dz. U. UE.L. z 2024 r. poz. 1624 zwane dalej „rozporządzeniem AML”), które wprowadza zmiany m.in.:
- w katalogu podmiotów zobowiązanych,
- w obszarze identyfikacji i oceny ryzyka,
- w stosowaniu środków należytej staranności,
- w zakresie sankcji finansowych.
Potrzeba powyższych zmian wynikła z dostrzeżenia przez prawodawcę unijnego nieustannie rozwijającej się technologii, oferującej sektorowi prywatnemu możliwość rozwoju nowych produktów i systemów wymiany środków finansowych lub wartości, które to mogą generować nowe ryzyka prania pieniędzy i finansowania terroryzmu, ponieważ przestępcy nieustannie znajdują sposoby na wykorzystanie słabych punktów, aby ukrywać i przemieszczać nielegalne środki finansowe na całym świecie.
Nowe podmioty (instytucje) w katalogu podmiotów zobowiązanych
Obecnie zgodnie z przepisami Ustawy AML, do przestrzegania jej postanowień zobowiązane są różne podmioty gospodarcze, w tym m.in. szeroko rozumiane instytucje finansowe jak banki krajowe, oddziały banków zagranicznych, czy też oddziały instytucji kredytowych, biura rachunkowe, kantory wymiany walut, kasyna oraz inne podmioty, które mogą być wykorzystywane do prania pieniędzy lub finansowania terroryzmu. Obowiązki wynikające z ustawy dotyczą zatem już szerokiego kręgu przedsiębiorców.
Rozporządzenie AML rozszerza natomiast katalog podmiotów zobowiązanych i na jego mocy zostały dodane m.in. następujące podmioty: dostawcy usług w zakresie kryptoaktywów, podmioty zajmujące się w ramach zwykłej lub podstawowej działalności obrotem metalami szlachetnymi i kamieniami szlachetnymi, podmioty zajmujące się w ramach zwykłej lub podstawowej działalności obrotem towarami wysokiej jakości takimi jak m.in.: biżuterią oraz artykułami jubilerskimi ze złota lub srebra, zegarkami, samochodami oraz samolotami i jednostkami pływającymi. Nadto, katalog podmiotów został powiększony o agentów piłkarskich i zawodowe kluby piłkarskie w zakresie transakcji z inwestorami, sponsorami, agentami piłkarskimi oraz transferami zawodników.
W tym ostatnim przypadku, państwa członkowski UE będą jednak dysponowały w tym zakresie znaczną dowolnością (nawet z możliwością usunięcia tych podmiotów z listy instytucji obowiązanych).
Identyfikacja i ocena ryzyka
Przedsiębiorcy już teraz są zobowiązani do oceny ryzyka związanego z działalnością swojej firmy, uwzględniając charakter świadczonych usług, profil klientów oraz obszar geograficzny działalności. Na podstawie wyników tej oceny przedsiębiorca wdraża odpowiednie środki i procedury mające na celu minimalizowanie zidentyfikowanych ryzyk.
Rozporządzenie AML wprowadza istotne zmiany w tym zakresie, mających na celu ustrukturyzowanie wewnętrznej oceny ryzyka przeprowadzanej przez podmioty zobowiązane. Podmioty zobowiązane będą musiały podejmować odpowiednie środki, proporcjonalne do charakteru swojej działalności, w tym jej ryzyka i złożoności oraz jej wielkości, w celu identyfikacji i oceny ryzyka prania pieniędzy i finansowania terroryzmu, na które są narażone, a także ryzyka braku wdrażania i unikania ukierunkowanych sankcji finansowych.
Taką ocenę ryzyka będzie trzeba przeprowadzić, biorąc pod uwagę co najmniej wyniki oceny ryzyka na poziomie Unii przeprowadzonej przez Komisję, czy wyniki krajowych ocen ryzyka sporządzonych przez państwa członkowskie, a także wszelkich stosownych sektorowych ocen ryzyka przeprowadzonych przez państwa członkowskie.
Środki należytej staranności
Obecnie przedsiębiorcy są zobowiązani do monitorowania transakcji swoich klientów w celu wykrywania działań podejrzanych. Oznacza to konieczność regularnej analizy operacji finansowych oraz raportowania wszelkich nietypowych transakcji do Generalnego Inspektora Informacji Finansowej (GIIF). Szczególną ostrożność należy zachować w przypadku transakcji z krajami lub osobami objętymi sankcjami międzynarodowymi.
Rozporządzenie AML poszerza i modyfikuje katalog przypadków, w których podmioty zobowiązane muszą stosować środki należytej staranności. Na przykład tożsamość osób dokonujących okazjonalnych transakcji gotówkowych na kwotę powyżej 3000 EUR będzie musiała zostać zidentyfikowana i zweryfikowana.
Bezpośrednio obowiązujący charakter rozporządzenia AML będzie także wymagał gromadzenia jednolitego katalogu danych klienta, jego przedstawiciela i beneficjenta rzeczywistego w celu przeprowadzenia identyfikacji. Nowe przepisy nałożą obowiązek aktualizacji wewnętrznych procedur podmiotów zobowiązanych, które dotychczas funkcjonowały na podstawie obowiązujących przepisów ustawy AML. Tytułem przykładu, jeśli chodzi o zmiany w katalogu danych pozyskiwanych na potrzeby identyfikacji klienta będącego osobą prawną, to konieczne będzie wskazywanie, obok informacji zbieranych już na gruncie aktualnie obowiązującej ustawy AML, również kraju założenia spółki, imion i nazwisk osób wykonujących prawa z akcji lub udziałów na rzecz innej osoby lub piastujących stanowiska kierownicze na rzecz innej osoby, w tym odniesienie do ich statusu jako osób wykonujących prawa z akcji lub udziałów na rzecz innej osoby lub członków zarządu reprezentujących interesy innych osób.
Aspekty Sankcyjne
Obecnie niezastosowanie się do obowiązków wynikających z Ustawy AML może prowadzić do poważnych konsekwencji prawnych i finansowych. Przedsiębiorcy mogą zostać ukarani grzywnami, sankcjami administracyjnymi, a w skrajnych przypadkach również ponieść odpowiedzialność karną. Ponadto, niewłaściwe przestrzeganie przepisów może negatywnie wpłynąć na reputację firmy oraz zaufanie jej klientów.
Nowe rozporządzenie AML wprowadza istotne zmiany w zakresie sankcji finansowych, integrując je z unijnymi przepisami dotyczącymi przeciwdziałania praniu pieniędzy. Oto kluczowe elementy dotyczące tej kwestii:
- Uwzględnienie Sankcji w Procedurach: podmioty zobowiązane będą do uwzględnienia kwestii ukierunkowanych sankcji finansowych w swoich wewnętrznych procedurach, co ma na celu zminimalizowanie ryzyka ich niewdrożenia lub uchylania się od ich stosowania,
- Ocena Ryzyka: w wewnętrznej ocenie ryzyka, podmioty zobowiązane będą musiały również zidentyfikować i ocenić ryzyko związane z niewdrożeniem lub uchylaniem się od ukierunkowanych sankcji finansowych,
- Bieżący Monitoring: podmioty zobowiązane zmuszone będą również do bieżącego monitorowania statusu swoich klientów w kontekście sankcji finansowych,
- Rejestr Klientów Podlegających Sankcjom: na podmioty zobowiązane nałożony zostanie wymóg prowadzenia rejestr klientów, którzy podlegać będą sankcjom finansowym. Rejestr ten powinien zawierać szczegółowe informacje dotyczące klientów i być aktualizowany na bieżąco, aby zapewnić pełną zgodność z wymogami regulacyjnymi.
Istota zmian
W powyższym artykule omówiono tylko najważniejszą część nadchodzących zmian, które wejdą w życie w dniu 10 lipca 2027 roku. Niewątpliwie wprowadzone nowe regulacje przez rozporządzenie AML będą miały dalekosiężne konsekwencje dla wszystkich podmiotów zobowiązanych. Staranna analiza i odpowiednie przygotowanie są kluczowe, aby spełnić nowe wymogi i zminimalizować ryzyko sankcji. Organizacje powinny skupić się na długofalowym planowaniu i adaptacji, aby w pełni dostosować się do nadchodzących zmian.
Jeżeli potrzebujesz pomocy przy wdrożeniu procedur AML, zapraszamy do kontaktu z naszą kancelarią.
