Wokół wprowadzenia przepisów wynikających z Dyrektywy Omnibus narosło wiele spekulacji, co wskazuje na szerokie zainteresowanie jej treścią oraz pewne niejasności związane z brzmieniem przepisów i skutkami ich wdrożenia. Które z nich okazały się prawdziwe i co dokładnie zawiera ta regulacja? Czy wpłynęła pozytywnie na nasz rynek i jaki ma wpływ na konsumentów? W niniejszym artykule dokonamy przybliżenia jej rzeczywistego zakresu i intencji legislacyjnych w związku z jej wprowadzeniem. Zapraszamy do lektury.
Co to jest Dyrektywa Omnibus?
Dyrektywa Omnibus to Dyrektywa Parlamentu Europejskiego i Rady z dnia 27 listopada 2019 r., która odnosi się do lepszego egzekwowania i unowocześnienia unijnych przepisów dotyczących ochrony konsumenta.
Przepisy, które zostały zmienione na skutek implementacji Dyrektywy Omnibus, obowiązują w Polsce od stycznia 2023 roku. Polski ustawodawca nie uchwalił nowej, odrębnej ustawy, a założenia wprowadzone omawianą dyrektywą zostały dodane do obowiązujących i funkcjonujących w obrocie aktów prawnych. Wymagania prawa konsumenckiego, które nakreśliła Dyrektywa Omnibus, wpłynęły przede wszystkim na treść ustaw, które są najistotniejsze z punktu widzenia konsumenta, ale także obowiązków przedsiębiorcy. Tym samym zmieniono ustawy: o prawach konsumenta, o informowaniu o cenach towarów i usług, o przeciwdziałaniu nieuczciwym praktykom rynkowym oraz o ochronie konkurencji i konsumentów.
Dyrektywa Omnibus w Polsce – wnioski po upływie ponad roku jej stosowania
Urząd Ochrony Konkurencji i Konsumentów (UOKiK) jest głównym organem odpowiedzialnym za nadzorowanie przestrzegania przepisów wynikających z implementacji Dyrektywy Omnibus. Ponadto Inspekcja Handlowa współpracuje z UOKiK, przeprowadzając fizyczne kontrole w sklepach stacjonarnych i internetowych, aby zapewnić zgodność z nowymi regulacjami. Co istotne z punktu widzenia przedsiębiorców – kontrole prowadzone są na szeroką skalę, a wiele stron internetowych znalazło się pod lupą organów kontrolnych. Weryfikacja zastosowania się do poszerzonych przepisami Dyrektywy obowiązków dotyczy sektora e-commerce, gdzie dokładnie sprawdzani są liderzy w sprzedaży internetowej, ale także mniejsze przedsiębiorstwa z branży odzieżowej, kosmetycznej czy technologicznej.
W zakres kontroli weszły przede wszystkim oznaczenia cen produktów i promocji – kluczowe aspekty wprowadzenia zmian w związku z Dyrektywą. UOKiK weryfikował, czy przedsiębiorcy w sposób prawidłowy oznaczają najniższą cenę towaru z ostatnich 30 dni przed obniżką, aby zapobiec sztucznym podwyżkom cen przed promocjami. Oferty firm były również weryfikowane pod kątem tzw. chwytów marketingowych w postaci zmian czcionki, kolorystyki, czy kontrastów obniżających czytelność rzeczywistej ceny.
Przeprowadzone kontrole w licznych przypadkach wykazały nieprawidłowości. Najczęściej dotyczyły one braku jasnej informacji, że sprzedający jest przedsiębiorcą, co z punktu widzenia konsumenta jest kluczowe pod kątem praw, którymi dysponuje w związku z dokonywaną transakcją. W wyniku kontroli wykryto również platformy handlujące fałszywymi opiniami, co spotkało się z nałożeniem przez organy kar. Ponadto stwierdzenie naruszeń skutkowało wezwaniami do przedstawienia wyjaśnień skierowanymi do przedsiębiorców, a także nakazem podjęcia wymiernych starań w celu zmiany nieprawidłowych praktyk stosowanych wobec konsumentów. Większość przedsiębiorców, w tym gigantów na rynku usług czy sprzedaży, po interwencji organów kontrolnych dostosowało swoje praktyki do przepisów wynikających z Dyrektywy Omnibus.
W efekcie tych działań konsumenci mogą liczyć na bardziej przejrzyste i uczciwe praktyki handlowe, co ma na celu ochronę ich interesów oraz zwiększenie zaufania do sprzedawców.
Kogo dokładnie dotyczy Dyrektywa Omnibus i jaki jest jej cel?
Jednym z głównych założeń wprowadzonej dyrektywy było osiągnięcie modelu, w którym państwa członkowskie zapewniają, aby konsumenci, którzy ucierpieli na skutek nieuczciwych praktyk handlowych, mieli dostęp do proporcjonalnych i skutecznych środków prawnych w celu egzekwowania ich praw i wyeliminowania wszystkich skutków tych nieuczciwych praktyk. Istotne z punktu widzenia dyrektywy jest dążenie do zapewnienia, aby poziom ochrony wszystkich konsumentów był taki sam, bez względu na miejsce zakupu lub sprzedaży na terenie UE. W dyrektywie zdefiniowano również nieuczciwe praktyki handlowe wykorzystywane przez przedsiębiorstwa wobec konsumentów, których stosowanie jest zakazane w Unii Europejskiej. Wprowadzone regulacje, narzucają na sprzedawców obowiązek zapewnienia, że produkt dostarczany konsumentom jest w 100% zgodny z opisem podanym w treści oferty.
Warto wiedzieć
Istotny z punktu widzenia przedsiębiorcy, a także konsumenta, który przy zakupie bardzo często kieruje się opiniami innych internautów, jest obowiązek weryfikowania opinii dotyczących produktu. Przepisy wynikające z dyrektywy nałożyły na przedsiębiorcę obowiązek wskazania, w jaki sposób zapewnia konsumentowi dostęp do opinii, które pochodzą od konsumentów, którzy faktycznie mieli styczność z produktem (kupili go lub używali). Do przedsiębiorcy będzie należał wybór czy będzie udostępniał opinie innych osób – nie jest to jednak jego obowiązek. Jeśli sprzedawca lub pośrednik zdecyduje się na udostępnianie opinii, musi podjąć skuteczne działania zapewniające wykonanie wspomnianego obowiązku weryfikowania opinii o produktach.
Dyrektywa Omnibus i wprowadzone przez nią uregulowania krajowe odnoszą się do przedsiębiorców prowadzących sklepy tradycyjne, sprzedaż poza lokalem przedsiębiorstwa, jak również tych działających w branży e-commerce, których kanałem sprzedaży są sklepy i portale internetowe. Część z regulacji dotyczy przedsiębiorców wyłącznie internetowych, inne tylko prowadzących sprzedaż stacjonarną. Funkcjonują również regulacje, które dotyczą obu form prowadzenia sprzedaży przez przedsiębiorców. Dyrektywa nie rozróżnia obowiązku jej stosowania od wielkości prowadzonej działalności – dotyczy małych sklepów, ale również bardzo dużych podmiotów działających na rynku. W praktyce znajduje najszersze zastosowanie w handlu on-line, który powinien być szczególnie transparentny dla klienta – konsumenta.
Sankcje wobec przedsiębiorców wynikające z wdrożenia Dyrektywy
Wdrożone przepisy dotyczące ochrony konsumentów muszą być skutecznie egzekwowane, dlatego Dyrektywa narzuciła dotkliwe sankcje za nieprzestrzeganie jej uregulowań. W katalogu sankcji, które mogą zostać nałożone na przedsiębiorcę można znaleźć:
- Dotkliwe kary finansowe – Dyrektywa umożliwia państwom członkowskim nałożenie kar na przedsiębiorców na poziomie co najmniej 4% rocznego obrotu firmy w państwie lub w państwach, których dotyczy naruszenie, co stanowi realnie odczuwalną kwotę. W Polsce UOKiK może nałożyć karę w wysokości do 10 proc. obrotu na przedsiębiorstwo i do 2 mln zł na osobę zarządzającą.
- Nakazanie publikacji decyzji – organy ochrony konsumentów w państwach UE mogą nakazać opublikowanie decyzji przedsiębiorcy, który dopuścił się naruszeń, co ma stanowić narzędzie zapobiegające dalszym naruszeniom, pełniące funkcję odstraszającą oraz zwiększającą świadomość konsumentów.
- Nakazanie zaprzestania praktyk naruszających prawa konsumentów – w tym aspekcie konsekwencje wyciągane wobec przedsiębiorców dotyczą narzucenia przez organy kontroli zmiany stosowanych praktyk, które wprowadzają konsumenta w błąd lub przekazują informacje w sposób niepełny, lub nierzetelny.
- Niezależnie od powyższych kar, konsumentom przysługuje prawo do dostępu do skutecznych środków prawnych przewidzianych w prawie krajowym – np. odszkodowań, zastosowania obniżek lub całkowitej rezygnacji z zawartej umowy.
