Wsparcie systemowe dla OZE w Polsce w roku 2025

Wsparcie systemowe dla OZE w Polsce – stan na rok 2025

Odnawialne źródła energii („OZE”) odgrywają kluczową rolę w realizacji założeń polityki klimatycznej Polski i Unii Europejskiej, szczególnie w kontekście dążenia do neutralności klimatycznej do 2050 roku. W związku z tym krajowy system wsparcia dla OZE osiągnął znaczący poziom rozwoju, obejmując różnorodne narzędzia legislacyjne, finansowe i organizacyjne. Polski system wsparcia dla OZE teoretycznie stanowi przykład zintegrowanego podejścia do transformacji energetycznej. W praktyce jednak dalsze działania będą wymagały poprawy infrastruktury sieciowej, uproszczenia procedur administracyjnych oraz zwiększenia dostępności funduszy dla mniejszych inwestorów.  

Mechanizmy wsparcia dla OZE w Polsce  

Mając na uwadze kluczowość OZE z punktu widzenia efektywności transformacji energetycznej w Polsce, rząd, we współpracy z instytucjami finansowymi oraz unijnymi, oferuje szereg dotacji, pożyczek i innych form wsparcia, które mają na celu przyspieszenie rozwoju OZE w Polsce. W ramach opracowania wskażemy na główne źródła finansowania i instrumenty wsparcia, które pomagają polskim przedsiębiorstwom, samorządom oraz obywatelom w przejściu na zieloną energię.  

• Dotacje krajowe i preferencyjne pożyczki  

W 2024 roku Narodowy Fundusz Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej („NFOŚiGW”) wprowadził lub kontynuował szereg programów mających na celu wspieranie OZE w Polsce. Programy takie jak „Mój Prąd” czy „Czyste Powietrze” są dedykowane obywatelom oraz małym przedsiębiorstwom, którzy chcą zainstalować systemy fotowoltaiczne, pompy ciepła czy kolektory słoneczne. „Mój Prąd” oferuje dofinansowanie do 50% kosztów kwalifikowanych. 

Przedsiębiorcom planującym inwestycje w OZE dedykowany jest program „Program Energia Plus”. Program ten oferuje wsparcie finansowe dla przedsiębiorstw, które decydują się na inwestycje w poprawę efektywności energetycznej lub na budowę instalacji OZE. W ramach programu, przedsiębiorcy mogą ubiegać się o pożyczki lub dotacje. Pożyczki są udzielane na realizację przedsięwzięć związanych z zakupem, montażem, modernizacją urządzeń OZE, instalacji i systemów poprawiających efektywność energetyczną. Przykładowe inwestycje możliwe do sfinansowania ze środków pozyskanych w programie to budowa farm fotowoltaicznych, montaż paneli fotowoltaicznych, instalacje pomp ciepła, modernizacja systemów grzewczych i chłodniczych. Wysokość wsparcia zależy od rodzaju i skali projektu, ale może obejmować nawet do 85% kosztów kwalifikowanych w przypadku małych i średnich przedsiębiorstw. 

W oferowanych programach wsparcia OZE skupiono swoją uwagę również na magazynach energii. Program “Mój Prąd 6.0” wspiera inwestycje w magazyny energii, szczególnie dla prosumentów posiadających mikroinstalacje OZE, jak panele fotowoltaiczne. W tej edycji program kładzie większy nacisk na dofinansowanie magazynów energii, co ma na celu zwiększenie efektywności wykorzystania energii odnawialnej i odciążenie sieci energetycznej. Aby otrzymać dotację, mikroinstalacja musi być zgłoszona do sieci po 1 sierpnia 2024 roku, a rozliczenie powinno odbywać się w systemie net-billing. Dla instalacji zgłoszonych przed tą datą, magazynowanie energii jest opcjonalne, ale również objęte wsparciem. Maksymalne dofinansowanie wynosi do 16 000 zł na magazyn energii elektrycznej (minimalna pojemność 2 kWh) i do 5 000 zł na magazyn ciepła (minimalna pojemność 20 dm³). Łącznie można uzyskać nawet 28 000 zł, inwestując w pełny pakiet: mikroinstalację PV, magazyn energii i magazyn ciepła. 

• Rola funduszy unijnych w transformacji energetycznej Polski 

Dzięki wsparciu unijnemu zmodernizowano tysiące kilometrów linii energetycznych oraz sieci ciepłowniczej. Transformacja energetyczna w Polsce nie byłaby możliwa bez funduszy UE, które miały kluczowe znaczenie, o czym pisze Polski Instytut Ekonomiczny w raporcie na temat roli funduszy europejskich w modernizacji infrastruktury energetycznej¹. Po przystąpieniu do UE Polska stała się jednym z głównych beneficjentów funduszy strukturalnych. Na przestrzeni lat 2007-2027 dla Polski wygospodarowano znaczną kwotę z tych funduszy, z których część dedykowana była na wsparcie projektów energetycznych, w tym modernizację sieci i rozwój OZE. Wsparcie z UE obejmuje nie tylko duże projekty, ale także inwestycje bliższe obywatelom, takie jak programy termomodernizacji budynków czy wspieranie instalacji OZE w gospodarstwach domowych, jak np. program „Mój Prąd” współfinansowany ze środków UE.  

W ramach Funduszy Europejskich na Infrastrukturę, Klimat i Środowisko 2021-2027 („FEnIKS”), Polska otrzymała środki na rozwój OZE określane w budżecie na ponad 29 miliardów euro. Unijne dotacje przeznaczone są na finansowanie inwestycji w technologie związane z odnawialnymi źródłami energii oraz efektywnością energetyczną. Dzięki tym funduszom realizowane są projekty na szeroką skalę, takie jak rozwój farm wiatrowych, fotowoltaicznych oraz budowa infrastruktury do magazynowania energii. 

• Aukcje OZE i systemy FIT/FIP  

System aukcyjny w OZE w Polsce jest jednym z kluczowych mechanizmów wsparcia dla rozwoju odnawialnych źródeł energii. Został wprowadzony w 2016 roku i ma na celu wspieranie budowy nowych instalacji OZE poprzez sprzedaż energii na podstawie przetargów. W ramach tego systemu przedsiębiorcy zajmujący się produkcją energii z odnawialnych źródeł mogą ubiegać się o dofinansowanie na budowę farm wiatrowych, elektrowni słonecznych, biogazowni czy innych instalacji OZE, oferując swoją energię po cenie ustalonej na aukcji. 

Aukcje odbywają się regularnie, a zainteresowani muszą zgłosić swoje oferty sprzedaży energii na określony okres, zazwyczaj 15 lat. Oferty te muszą spełniać określone warunki, takie jak minimalna moc instalacji czy zgodność z planami lokalizacji. Przedsiębiorcy biorący udział w aukcjach oferują najniższą cenę, po której zobowiązują się sprzedawać wyprodukowaną energię. Wybierani są ci, którzy zaoferują najkorzystniejsze warunki dla systemu energetycznego. Zwycięzcy aukcji otrzymują gwarancję stałej ceny przez określony czas, co daje im stabilność finansową i pewność zwrotu z inwestycji. 

Dla konsumentów system aukcyjny ma istotne znaczenie, ponieważ przyczynia się do obniżenia kosztów energii elektrycznej. Zwiększenie udziału energii odnawialnej w krajowym miksie energetycznym wpływa na spadek cen energii w długim okresie, co jest korzystne zarówno dla gospodarstw domowych, jak i dla firm. Dodatkowo, system aukcyjny w OZE w Polsce daje konsumentom możliwość korzystania z programów wsparcia, takich jak dofinansowanie do instalacji fotowoltaicznych czy innych technologii OZE w ramach różnych krajowych i unijnych programów. Dla przedsiębiorców system ten oferuje stabilne warunki do długoterminowych inwestycji w odnawialne źródła energii, a także ułatwia realizację celów związanych z transformacją energetyczną, przyczyniając się do rozwoju gospodarki niskoemisyjnej.  

•  Regulacje prawne i polityka rządu 

Regulacje prawne i polityka rządowa dotyczące odnawialnych źródeł energii w Polsce przeszły istotne zmiany w ostatnich latach, a ich celem jest przyspieszenie i ułatwienie transformacji energetycznej. Wprowadzone zmiany mają na celu nie tylko poprawę efektywności wykorzystania odnawialnych źródeł energii, ale także wsparcie przedsiębiorców, konsumentów i samorządów w przejściu na zrównoważoną produkcję energii. 

Zmiany w przepisach prawnych dotyczących OZE obejmują m.in. nowelizację ustawy o odnawialnych źródłach energii. Wprowadzone w niej zmiany miały na celu uproszczenie procedur administracyjnych, co ułatwia inwestowanie w OZE, szczególnie w przypadku mikroinstalacji, takich jak panele fotowoltaiczne w gospodarstwach domowych. Dzięki temu proces uzyskiwania pozwoleń na budowę instalacji OZE stanie się prostszy i mniej czasochłonny, co przyczyni się do dynamicznego wzrostu liczby instalacji OZE w Polsce. 

Również polityka rządowa stała się bardziej przyjazna OZE, szczególnie w kontekście wspomnianych powyżej pożyczek i dofinansowań. Programy te mają na celu zmniejszenie kosztów inwestycji, co sprawia, że technologie OZE stają się dostępne szerszemu kręgowi odbiorców, wspierając tym samym rozwój zielonej energii w Polsce. 

W ramach polityki rządowej rolę drogowskazu odgrywają również cele klimatyczne i związane z ochroną środowiska, które Polska zobowiązała się realizować na poziomie Unii Europejskiej. Zgodnie z założeniami Europejskiego Zielonego Ładu oraz krajową Polityką Energetyczną Polski do 2040 roku, rząd zobowiązał się do znacznego zwiększenia udziału OZE w krajowym miksie energetycznym, a także do osiągnięcia neutralności węglowej do połowy XXI wieku. Te cele mobilizują zarówno rząd, jak i przedsiębiorców do intensyfikacji działań na rzecz rozwoju OZE i modernizacji infrastruktury energetycznej. 

System sprzyjający inwestorom?  

System wspierający inwestorów w odnawialne źródła energii (OZE) w Polsce jest rozwijany, jednak jego skuteczność w pełni nie spełnia oczekiwań wszystkich zainteresowanych. Z jednej strony, istnieje szereg mechanizmów prawnych, które mogą zachęcać do inwestycji w OZE, takie jak system aukcyjny, programy dotacyjne czy ułatwienia w procesach administracyjnych. Te inicjatywy sprawiają, że inwestowanie w odnawialne źródła energii staje się bardziej opłacalne, zwłaszcza dla małych i średnich przedsiębiorców oraz gospodarstw domowych. 

Z drugiej strony, istnieją pewne wyzwania, które mogą utrudniać pełne wykorzystanie potencjału OZE w Polsce. Jednym z nich są skomplikowane procedury administracyjne, które wciąż mogą zniechęcać inwestorów. Choć wprowadzono pewne uproszczenia, proces uzyskiwania pozwoleń i zgód na budowę instalacji OZE nadal bywa czasochłonny i wymaga spełnienia wielu formalności, co może opóźniać realizację projektów. Dodatkowo, polska polityka energetyczna wciąż opiera się w dużej mierze na węglu, co w dłuższej perspektywie może stanowić barierę w szybkim rozwoju sektora OZE. Chociaż rząd w ostatnich latach stara się zwiększać udział OZE w miksie energetycznym, proces transformacji jest nadal powolny, a brak jednoznacznych i stabilnych regulacji na poziomie krajowym może wprowadzać niepewność wśród inwestorów.